بؤلوم : تانيتيم
دوشنبه 29 آبان 1391     یازار : هادي محمد جعفري
اما هدف از نگارش اين سطور مختصر تكرار مكررات نيست، بلكه جواب مختصري به سوال ابتداي بحث است و حضور تركها در جمع 72تن يار باوفاي امام حسين(ع) .بر كسي پوشيده نيست كه تركها پس از پذيرفتن اسلام ، چه خدماتي در گسترش اسلام در سرتاسر جهان داشته اند، تا جايي كه مورخين بنام جهان بدون ترديد تركها را شمشير اسلام و گشاينده قلوب كفار معرفي كرده اند.هنوز تاريخ نقش محمود غزنوي و سلاله او را در گسترش اسلام در آسياي مركزي و نواحي از اروپا را فراموش نكرده است.يا شمشير نادرشاه افشار كه اسلام را تا قلب شبه قاره هند گسترش داد. وخلجها كه تا بنگال و تبت پيش رفته و جمع كثيري از مردم آن مناطق را با اسلام آشنا كردند.و صفويان كه حتي دشمني با برادران عثمانيشان را به جان خريدند و لي در رسمي كردن تشيع در سرزمينهاي تحت تصرفشان لحظه اي ترديد نكردند.عثمانيها را نيز نبايد فراموش كرد؛ زمانيكه 500 سال بر نواحي از اروپا و آفريقا حكومت كردند ومردم آن مناطق را با اسلام آشنا نموده و يادگارهاي بي نظير تاريخي و فرهنگي به جاي گذاردند.تا جايي كه امروزه هنوز هم در اروپا هر جا نامي از تركها مي آيد اسلام را تداعي ميكند و واژه ترك و مسلمان معادل و در معناي هم به كار مي روند.
اما سوال اصلي كربلاست.جايي كه مسيحي ، مسلمان ، سياه و سفيد كنار هم جمع شدند تا عشق را بيافرينند.جايي كه نژاد ، زبان و رنگ مفهومي نداشت.عدالت،عدالت محض بود و اسلام،اسلام ناب.هرآنچه بود ايثار بود شوق در ركاب حق بودن و بس.جايي كه دو دلاور ترك ، خالصانه وتا آخرين نفسهايشان براي زنده نگه داشتن اسلام ناب محمدي شمشير زدند و در دامان مبارك سيدالشهدا جان دادند.صحبت از مسلم اردبيلي است و پسرش. دو ترك،دو آذربايجاني سرمست پر گشودن به سوي حق،از بقيه ياران سبقت جسته و جان ناچيزشان را فداي سرور وسالار شهيدان ، فداي احياي دين حق نمودند. از مسلم آذربايجاني و فرزندش شايد اطلاعي نداشته باشيد.و شايد به كل منكر وجود چنين افرادي باشيد.البته حق داريد.چون تا كنون نه در منبري از ايشان صحبت رفته است و نه در برنامه هاي صدا وسيما اسمي از ايشان آورده شده است . جايي نمي شنويد كه امام حسين(ع) به همراه حبيب ابن مظاهر بدن غرق در خون و بريده بريده غلام و يار وفادار خويش-مسلم- را از ميدان بيرون آورده ، وي را در آغوش گرفته مي فرمايند: " اي مسلم، سلام مرا به اهل بهشت برسان، كه من هم بزودي به شما خواهم پيوست " يا نميدانيد آخرين وصيت مسلم آذربايجاني را به حبيب ابن مظاهر؛ كه اي حبيب " وصيتم اين است كه جانت را فداي حضرت امام حسين(ع) نمايي و خدمت به او را سعادت دنيا و آخرت بداني" و ... . اما براي آنان كه اهل مقتل خواني هستند مسلم و پسرش غريبه نيستند.چه در مقتل هاي عربي،چه فارسي و چه تركي به نام مسلم اردبيلي و پسرش و ،سجاياي اخلاقي و رشادتهاي آن دو اشاره شده است. چنانكه شيخ عباس قمي در منتهي الآمال مي نويسد كه مسلم خود را به لشكر دشمن زده و حين جنگ اين چنين رجز مي خواند:
البحر من طعني و ضربي يصطلي
وابحر من سهمي و نبلي يمتلي
اذا حسامي في يميني ينجلي
ينشق قلب الحاسد المبجل
سپس تا هفتاد نفر از دشمنان را به هلاكت رسانده و درنهايت شهيد مي شود.همانطور كه گفته شد اين روايت در مقتلها و كتب تاريخي بسياري نقل شده كه از آنجمله تاريخ طبري است.به عنوان نمونه در كتاب حديقه السعداء،نوشته مولا محمد فضولي شهادت مسلم و پسرش بدينگونه روايت شده است:
وقاص بن مالكين شهادتيندن صونرا،مسلم آذربايجاني ساقي بزم رزم اولوب، نعره مستانه ايله گنبد گردونه سس لر بيراقيب ، چوق بي خبرلري جمع فنادن سرمست ائتدي.گاه شمشير آتشبارله مقاتله و گاه تير تيز رفتارلا محاربه قيلور كن كثرت جراحتدن ضعيف اولوب مركبيندن دوشدي.حضرت امام و حبيب مظاهر اوزرينه گلوب،اوني معركه دن چيقاروب صف سپاهه يئتيرديكده هله حياتيندان بير رمق وارايدي.حضرت امام آييتدي: " اي مسلم اهل بهشته سلاموم يئتور كي،بن دخي تئزليكجه گلمكده يم". مسلم گوز آچوب، تبسم قيلوب بو مضمونلا گويا اولوب كي:
اي خوش اول ساعت كي جان،صرف ره جانان اولا
گوستروب عاشيق وفا، معشوقينه قوربان اولا
حبيب مظاهر آييتدي: اي مسلم، اگر بيلسئيدوم سندن صونرا قالدوغومي ، التماس وصيت ائده ردوم. مسلم آييتدي: اي حبيب وصيت بودور كي، حضرت امامه جانون فدا قيلاسان و اونون خدمتين سعادت دنيا و آخرت بيله سن. بو تكلمده ايكن روحي آهنگ روضه رضوان ائتدي.رحمه ا... عليه
اوندان صونرا اونون نقد پاكي و خلف صالحي-آذربايجانلي مسسلمون اوغلو- ميدانه گيروب پدر بزرگواري نون انتقامين الوب ، بير شقي ضربتيله بزمگاه بقايه انتقال ائتدي.رحمه ا... عليه.
خوش اول عاريف كي بيلدي ملك دونيانين سرانجامين
حياتيندان طمع بولمايوب،ايچدي اجل جامين
از نام اصلي مسلم چيست،و اينكه از كدام منطقه اردبيل است و كي به خدمت امام حسين(ع) رسيده، اطلاعات چنداني در دست نيست(حداقل تا زمان نگارش اين سطور اطلاعات زيادي توسط نگارنده كسب نشد) گرچه مهم حضور ، عشق و خدمت مسلم و فرزندش به امام حسين(ع) بوده كه نام وي را در تاريخ ماندگار نموده است،اما جاي سوال دارد كه چرا درسده اخيردر برنامه هاي مختلف مذهبي نامي ازاين دو شهيد آذربايجان برده نشده و يا اگر هم برده شده صرفا به اطلاعات كليشه اي بسنده شده است؟مگر نه اينكه آندو هم چون 70تن ديگر راه خدا را برگزيدند و خالصانه در راه عقيده جان بر كف گرفتند؟مگر نه اينكه اسلام دين عدالت است و اين كربلا بود كه اسلام را زنده نگه داشت؟مگر نه اينكه مسلم آذربايجاني و پسرش هم از شهداي كربلا بودند؟
در هر حال عشقي كه مسلم و پسرش به آقا اباعبدا... الحسين(ع) داشتند بر كسي پوشيده نيست.عشقي كه سالها در قلب مردم آذربايجان نسل به نسل به ارث رسيده و هنوز هم زنده است.عشقي كه بشارتگر ملا محمد فضولي براي خلق حديقه السعدا بود و مقتل ملا حسين دخيل مراغه اي را آفريد.در قلم ملا محمد تقي گولزاري قمري دربندي نفوذ كرد و كنز المصائب را خلق نمود و يا در سحاب الدموع ملا محمد نخجواني نقش بست.عشقي كه در آثار شاعران بزرگي چون حاج صراف تبريزي، حكيم لعلي، ابوالحسن راجي، سيد عظيم شيرواني ، ميرزا حبيب قدسي، شكوهي، ميرزا علي اكبر صابر، علي آقا واحيد و شهريار در قالب نوحه و ذكر مصائب كربلا خودنمايي كرد.عشقي كه اينك دسته هاي عزاداري تركها را در سرتاسر جهان زبانزد خاص و عام كرده و همه ، چه ترك و چه غير ترك را مسحور خويش نموده است.عشقي كه با نوحه هاي معنوي و سراسر واقعيت عرفايي چون بيضاء اردبيلي، يحيوي، مضطر،ا نور، منعم ، منزوي ها به اوج رسيده و با صداي عاشقانه سليم موذن زاده، داوود موذن زاده، محمد باقر تمدن، داوود عليزاده ها آميخته وعزاداري آذربايجانيها را رنگ ديگري داده است.
آري ،عشق مسلم اردبيلي و پسرش عشقي اصيل بود.عشقي ناب و سرشار از شناخت. شناخت بزرگترين درس يگانه آموزگار مظلوم تاريخ به همه مظلومان عالم؛ درس "هيهات من الذله" .
منابع و ماخذ:
1- ايران توركلرينين اسكي تاريخي،پروفسور محمد تقي ذهتابي
2- تاريخ طبري،ابو جعفر محمد بن جرير طبري
3- حديقه السعدا ، ملا محمد بن سليمان فضولي
4- لهوف ، سيد بن طاووس
5- مقتل ابي مختف،لوط بن يحيي بن سعيد بن مخنف
6- منتهي الآمال،حاج شيخ عباس قمي